U Gacku je otkriven spomenik grofu Savi Vladislaviću (1668-1738) umnom i obrazovanom Hercegovcu, srpskom patrioti, istaknutom diplomati i savjetniku ruskog cara Petra Velikog, koji je odlaskom u Rusiju bio uključen u sve važne događaje carstva.
Bronzana bista jednoj od najuglednijih i najbogatijih ljudi tog vremana, rad sremskokarlovačkog vajara Đorđa Lazića Ćapše, postavljena je u centru grada na trgu koji nosi ime ovog velikana porijeklom iz Gacka.
Besjedeći o životnom putu i djelu grofa Vladislavića, vladika zahumsko-hercegovački i primorski Grigorije istakao je da je Sava za svoga života učinio sve što je mogao da se narod oslobodi ropstva, jer svaki dan proveden u njemu ima nesagledive posljedice, a jedna od osnovnih je ugrožavanje slobode u čovjeku.
“Pravo je i divno čudo što smo mi danas ovdje, na ovom Trgu. Bog je veliki, pravda božija neizreciva, a putevi Gospodnji neistraživi, jer ovdje, na ovom uzvišenom mjestu podižemo spomenik čovjeku čije ime nije smjelo spominjati niti se spominjalo i sve je činjeno da se zaboravi, ali on je uvijek dolazio slavan i lijep, gospodstven , moćan i svijetao, i što je najvažnije, kao Srbin i Hrišćanin“, istakao je vladika Grigorije.
Vladika Grigorije je naglasio da Sava Vladislavić danas dolazi na svoj trg, svoje Gacko, podno svog Jasenika, gdje je rođen, i kako je naglasio, oslobađa ovaj trg od raznih Čengića i Bijedića.
“Danas smo slobodni, ali ne smijemo da zaboravimo da smo dugo robovali i da je ropstvo od nas načinilo i napravilo da u našim karakterima i navikama ima mnogo od naših robovlasnika”, dodao je vladika Grigorije.
Prema njegovim riječima, naš čovjek može da bude plemić, gospodin, carski savjetnik, diplomata, vojnik i oslobodilac, jer ima potencijala za to, a isto tako može postati ništa, za šta je, takođe, pokazao da ima potencijal
.“Na nama je da izaberemo kojim ćemo putem ići, a mi smo danas izabrali da je to put Save Vladislavića čija bista krasi gatački Trg u čijoj neposrednoj blizini se gradi crkva, sigurno najljepša u novijoj srpskoj istoriji, kakav treba da bude i ovaj grad“, naglasio je vladika Grigorije.
Načelnik opštine Gacko Milan Radmilović rekao je nakon otkrivanja biste da je sve, što je na bilo koji način u vezi sa imenom Save Vladislavića gorostasno i originalno.
“Ako bi Gacko danas svom grofu podnosilo raport o vremenu od njegovog dolaska do danas, mogli bismo kratko reći da su mnoge generacije časno odužile dug prema slobodi, obrazu svog naroda, kao i da su brojni sinovi Gacka i Hercegovine bili i ostali prvaci u Srpstvu, na šta smo veoma ponosni“, istakao je Radmilović.
On je napomenuo da će ovaj spomenik podsjećati na slavnu prošlost grofa Vladislavića i biti ponos Gacku i Hercegovini, kao i najljepši zapis o vječnoj bratskoj ljubavi ruskog i srpskog naroda.
O Savi Vladislaviću i srpsko-ruskom bratstvu i neraskidivom prijateljstvu dvije zemlje govorio je i Dmitrij Jordanidin, savjetnik za politička pitanja Ambasade Rusije u BiH.
“Ispostavilo se da potomci sibirskih kozaka u Burjatiji predano njeguju sjećanje na grofa Vladislavića, koji ih je u 18. Vijeku odbranio od žestokih naleta Mongola, pomogavši im da sačuvaju nacionalni identitet “– potsjetila je profesorka Milena Tepavčević iz društva srpsko-ruskog prijateljstva u Novom Sadu.
Petar Veliki je početkom 18.vijeka, na Savin nagovor, poslao prvu gramatiku i bukvar u Sremske Karlovce, budući centar srpske duhovnosti. Dragocjene knjige donio je učitelj Suvorov, a taj događaj označio je nastanak prve slovenske škole u Vojvodini. U Srpskom rodu malo ko je čuo za grofa Vladislavića sve do 1940. godine kada je književnik i diplomata Jovan Dučić, potomak rođenog Savinog brata Duke, objavio knjigu “Grof Sava Vladislavić“ . Devet godina je Dučić sakupljao fragmente o životu slavnog pretka po arhivama u Dubrovniku, Veneciji, Moskvi, Helsinkiju, Bukureštu i Beogradu. Bezmalo sedam decenija kasnije, ovih dana, novosadski književnik prof.dr Bogdan Kosanović dovršava djelo “Vladislavić u svom i našem vremenu“
Svečanosti povodom otkrivanja spomenika grofu Vladislaviću prisustvovali su gosti iz RS, Srbije, Ruske Federacije, načelnici istočno-hercegovačkih opština, kao i mnogobrojni predstavnici kulturnog i javnog života RS. U čast Savi Vladislaviću održana je svečana akademija pod nazivom “Povratak iz zaborava“ nakon čega je na gradskom trgu organizovano i srpsko-rusko druženje uz bogat kulturno umjetnički program.
Sava Vladislavić rođen je u selu Jasenik, opština Gacko, u uglednoj vlastelinskoj porodici koju su Turci Čengići napali i protjerali, a imanje razorili. Sava sa ocem odlazi u Dubrovnik gdje stiče zavidno obrazovanje i bogatstvo, odakle sa titulom grofa odlazi u Carigrad, a potom u Rusiju, gdje dolazi na dvor ruskog cara Petra Velikog i Katarine Prve.
Kao savjetnik Petra Prvog u Sankt Peterburgu, sklopio je najvažnije ruske međudržavne sporazume, zaključio je vojni savez sa knezom Moldavije u Jašiju, mir sa sultanim na Prutu, konkordat sa papom u Rimu i pakt o definitivnom i danas važećem razgraničenju sa Kinom. Bio je osnivač i ruske obavještajne službe.
Od 13. juna do oktobra ove godine u Sremskim Karlovcima, Gacku, Sankt Peteburgu i u Kijahtu u Republici Burjatiju na rusko-kineskoj granici biće postavljeni identični spomenici Savi Vladislaviću.
Sve četiri ove države, Srbiju, BiH, Rusiju i Burjatiju, čovjek spektakularne biografije, porijeklom iz Gacka, trajno je zadužio.
Kao jedan od najuglednijih ličnosti, grof počiva u carskoj grobnici u Blagoveštenskoj crkvi Aleksandronevske lavre u Sankt Peteburgu.
